Żałobnik Nymphalis antiopa jest naszą największą rusałką i należy ponadto do najokazalszych motyli Europy. Skrzydła niektórych osobników mogą osiągać nawet 8 cm rozpiętości! Nazwa tego pięknego motyla w wielu językach kojarzy się raczej smutno. Amerykanie, mimo że jest on dla nich zwiastunem wiosny, podobnie jak dla nas nie występujący za oceanem cytrynek, nazywają go dosłownie „płaszczem żałobnym” (mourning cloak). Brytyjczycy bardziej doceniają urodę żałobnika i nadali mu miano „piękności z Camberwell” (Camberwell Beauty) dla upamiętnienia miejsca jego pierwszej obserwacji na Wyspach w 1748 r.

Środowiskiem życia żałobników są skraje lasów, polany i leśne drogi. W wielu krajach Europy obserwuje się w ostatnich dziesięcioleciach zanikanie tego gatunku. W Polsce na szczęście wciąż jest rozpowszechniony, aczkolwiek spotyka się go zwykle pojedynczo. Nietrudno go jednak zauważyć gdy szybuje majestatycznym lotem lub siedzi na wilgotnej ziemi. Żałobnik rzadko obserwowany jest na kwiatach, a podstawę jego diety stanowią soki wyciekające z uszkodzonych drzew (fot. 1) oraz z fermentujących owoców. Charakterystyczny wygląd sprawia, że pomylenie tej rusałki z jakimkolwiek innym gatunkiem wydaje się być niemożliwe. Wierzch skrzydeł jest czarnowiśniowy z żółtą obwódką i rzędem błękitnych plamek

Osobniki spotykane wiosną po przezimowaniu są zazwyczaj nieco mniej efektowne ze względu na wyblakłe barwy

Gatunek ten pojawia się w ciągu roku tylko w jednym pokoleniu. Wiosną samice składają jaja w dużych skupieniach, spiralnie otaczających gałązki roślin pokarmowych: wierzb, osik, wiązów i brzóz.

Jaja początkowo żółte, ciemnieją tuż przed wylęgiem gąsienic. Larwy w ciągu swojego życia także przechodzą przemiany kolorystyczne.

Tuż po wygryzieniu się z osłon jajowych są żółtawe, później stają się czarne, a po kolejnym linieniu pojawia się u nich pomarańczowy deseń

Na koniec, ich pokryte rozgałęzionymi kolcami ciało, zdobią rdzawoczerwone plamy. Przez zwiększą część życia gąsienice żerują gromadnie, a rozpraszają się dopiero w ostatnim stadium. Przepoczwarczenie ma miejsce na niskich krzewach, kamieniach czy płotach.

Szaro ubarwione, wiszące głową w dół poczwarki posiadają kolczaste wyrostki oraz rząd metalicznych plam na grzbiecie. Dorosłe motyle wylęgają się w połowie lipca i mogą żyć aż do początku czerwca następnego roku. Po hibernacji widywane są czasem daleko od miejsc rozrodu, także w niezbyt typowych dla siebie miejscach na przykład w większych miastach.